Giao tiếp văn minh – Cội nguồn của văn hóa và sức mạnh nội lực cho thế hệ trẻ Việt Nam
Trong thế giới phẳng ngày nay, khi ranh giới địa lý, ngôn ngữ và văn hóa ngày càng mờ nhạt bởi công nghệ và mạng xã hội, một kỹ năng tưởng chừng giản đơn – giao tiếp văn minh – lại trở thành nền tảng cốt lõi làm nên bản sắc, phẩm chất và khả năng hội nhập của thế hệ trẻ Việt Nam. Tuy nhiên, thực tế cho thấy kỹ năng này chưa được quan tâm đúng mức, dẫn đến những biểu hiện suy giảm chuẩn mực giao tiếp trong môi trường học đường, trên mạng xã hội, và cả trong đời sống hàng ngày.
1. Giao tiếp văn minh không chỉ là lời nói hay
Nhiều người vẫn lầm tưởng rằng “giao tiếp văn minh” chỉ dừng lại ở việc dùng từ ngữ lịch sự, chào hỏi đúng phép hay không gây tổn thương người khác. Đó chỉ là bề nổi. Giao tiếp văn minh là một hệ giá trị bao gồm tư duy tôn trọng, thấu cảm, khả năng lắng nghe chủ động, tự điều chỉnh cảm xúc, và cách truyền đạt phù hợp với bối cảnh và con người. Giao tiếp văn minh không đòi hỏi phải nói thật hay nói hay – mà là nói có trách nhiệm.
Với giới trẻ, khi ngôn ngữ mạng xã hội ngày càng trở nên phổ biến, họ dễ rơi vào “vùng an toàn ẩn danh”, khiến việc thể hiện cảm xúc tiêu cực, phán xét vô căn cứ hay nói lời xúc phạm trở thành thói quen vô thức. Giao tiếp mất kiểm soát dần hình thành một hệ sinh thái độc hại, nơi những cuộc đối thoại không còn là sự kết nối mà trở thành công cụ phá vỡ lòng tin.
2. Vì sao phải bắt đầu từ giới trẻ?
Thế hệ trẻ chính là người kiến tạo tương lai đất nước. Một dân tộc chỉ có thể vươn ra biển lớn khi thế hệ kế thừa sở hữu khả năng giao tiếp toàn cầu với tinh thần văn minh bản địa. Họ sẽ là người đối thoại với thế giới – trong bàn đàm phán kinh tế, trên diễn đàn quốc tế, hay chỉ đơn giản là trong mối quan hệ đời thường giữa người Việt với bạn bè năm châu.
Nếu thế hệ trẻ không được rèn luyện cách nói năng điềm đạm, cách tranh luận có lý lẽ và cách thể hiện bản thân đúng lúc, họ dễ rơi vào hai thái cực: giao tiếp nhút nhát hoặc giao tiếp gây tổn thương. Cả hai đều không tạo nên một công dân toàn cầu thực thụ.
3. Chuyển hóa kỹ năng giao tiếp thành phẩm chất sống
Nâng cao kỹ năng giao tiếp văn minh cho giới trẻ không thể chỉ là một buổi ngoại khóa, một giờ học kỹ năng mềm hay một bài đăng trên mạng xã hội. Đó phải là một quá trình “gieo trồng” từ nhỏ, thông qua những yếu tố sau:
-
Gia đình là gốc rễ: Một đứa trẻ được lắng nghe trong gia đình, được tôn trọng khi bày tỏ cảm xúc sẽ có khả năng lắng nghe và tôn trọng người khác ngoài xã hội.
-
Nhà trường là vườn ươm: Cần đưa kỹ năng giao tiếp văn minh thành một môn học ứng dụng, nơi học sinh được thực hành đối thoại, thảo luận, đặt câu hỏi, phản biện trong môi trường không phán xét.
-
Xã hội là môi trường thực hành: Người lớn, truyền thông và cộng đồng phải là tấm gương giao tiếp văn minh để giới trẻ học cách nói thật nhưng không làm tổn thương, nói đúng nhưng không kiêu căng, nói khác nhưng không miệt thị.
4. Đổi mới cách nhìn về “giao tiếp”
Đã đến lúc chúng ta không chỉ dạy giới trẻ cách nói điều mình nghĩ, mà phải dạy cách nghĩ trước khi nói. Giao tiếp không phải để “thắng”, mà để kết nối, thấu hiểu, và cùng nhau tiến bộ. Trong một xã hội mà mọi người đều muốn được nói, ai có thể lắng nghe chân thành sẽ là người tạo ra ảnh hưởng lâu dài.
Xây dựng kỹ năng giao tiếp văn minh cho giới trẻ không phải là mục tiêu của một cá nhân hay một tổ chức. Đó là nhiệm vụ cấp thiết của cả một hệ sinh thái giáo dục – gia đình, nhà trường và xã hội. Trong hành trình hội nhập toàn cầu, người Việt trẻ không chỉ cần nói tiếng Anh lưu loát hay dùng công nghệ thành thạo, mà còn cần một “văn hóa lời nói” đủ sâu sắc để thể hiện trí tuệ, bản lĩnh và nhân cách của một công dân Việt Nam văn minh, nhân ái và đáng tin cậy.
Chia sẻ:
